Կանանց տոնի կապակցությամբ Ձեզ ենք ներկայացնում մեր հարցազրույցը բանաստեղծուհի, Գրիգոր Նարեկացի պետհավատարմագրված համալսարանի հայ գրականության ամբիոնի դասախոս Ժաննա Բեգլարյանի հետ:
Ժ. Բեգլարյանը ՀՀ եւ ԼՂՀ Գրողների միության անդամ է, մի շարք բանաստեղծական ժողովածուների հեղինակ: 2003 թ. «Անկշռելիություն» բանաստեղծական շարքի համար արժանացել է ԼՂՀ կառավարության Եղիշեի անվան պետական մրցանակի:
– Հովհաննես Շիրազը գրել է. «Կինը գիրք է, ինչ իմանաս` քանի մարդ է կարդացել»: Ասում են նաև` կինը առեղծված է, փիլիսոփա է: Տիկին Բեգլարյան, ըստ Ձեզ` ո՞վ է հայ կինը: Եվ առհասարակ, այսօր ի՞նչ է ուզում հայուհին:
-Ինչու՞ հատկապես Շիրազի տողերը հիշեցիր: Շիրազի մոտ կինը և մայրը ոչ թե միասնություն են, այլ հակադրություն, ինչին, թույլ տուր ասեմ, համաձայն չեմ: Եթե Շիրազն ասում է` ,Կնոջ գաղտնիքն ինչպես բանաս, /Երբ սատանան է գոցել», ապա Ս. Եսենինը հակառակ կարծիքի է. «Դու պարզ ես այնքան, / Որքան բոլորը,/ Որքան Ռուսիայում հարյուր հազար կին»: Կնոջ էությունը պետք չէ արհեստականորեն բարդացնել: Նրան ճշմարիտ և անմնացորդ հասկանալու համար ուղղակի հաշվի պետք է առնել մարդկային գործոնները: Կնոջ դերը մարդկային հասարակության մեջ ի վերուստ է սահմանված: Աստված կնոջը հավասարացրել է իրեն` նրա վրա դնելով կյանքի շարունակությունը ապահովելու գործոնը: Ուրեմն` կինն աստվածություն է: Նրան պետք է մոտենալ աղոթքով ու երկրպագությամբ: Ում աստվածացնեն, նա կմնա աստվածային բարձրության վրա: Հայ կնոջն առանձին մենաշնորհներ չեմ վերապահում: Յուրաքանչյուր կին իր ազգային հոգեկերտվածքի մեջ յուրահատուկ է, նայած` ինքնադրսևորման ինչ հնարավորություններ են վերապահված նրան:
-Ո՞րն է կնոջ երջանկությունը: Դուք Ձեր ընթերցողների կողմից սիրված բանաստեղծուհի եք, ուսանողության համար` սիրելի դասախոս, գործընկերների ու գրչընկերների կողմից գնահատված եք: Երջանի՞կ եք զգում Ձեզ:
-Երջանկության զգացումը տևական հոգեվիճակ չէ: Մարդը բարդ ու պարադոքսալ հոգեկերտվածք է: Նրան ինքնազննման հնարավորություն է տրված: Եվ եթե նա կարողանում է իրերն ու երևույթները պատճառահետևանքային կապի մեջ տեսնել, կարողանում է նաև իրենից վանել դժբախտության զգացումը և կյանքի հետ հաշտ ապրել:
Յուրաքանչյուր մարդ էլ խորհում է իր ձեռքբերումների մասին, բայց առավել շատ մտատանջվում է բացթողումների համար: Երկուսն էլ ինձ խորթ չեն: Կյանքում ինձ համար ամենաթանկ ձեռքբերումները զավակներս են: Նրանց լինելիությամբ արդարացվում է գոյությունս: Իսկ բանաստեղծությունը, գրականությունն ընդհանրապես, իմ հոգու սնունդն է, որը նաև ինքնադրսևորման ձև է դարձել:
-Ինչպե՞ս է ծնվում Ձեր տողը: Ո՞րն է Ձեր ոգեշնչման աղբյուրը: Ասում են` լավագույն երգը ծնվում է տառապանքից: Համաձա՞յն եք այս մտքի հետ:
– Համաձայն չեմ, որ լավ երգը տառապանքից է ծնվում: Հոգու շարժումն է վերածվում տողի: Եվ մարդը իր արարչագործությամբ ավելի արժանի է վեհ ու բաղձալի հոգեվիճակների, քան գետնամած տառապանքի: Հայոց գրականության անցած ուղին մեզ այլ մտածումների է տանում: Մեր ազգային ճակատագիրն անմիջականորեն արտացոլված է մեր գրականության մեջ: Բայց մի՞թե հայոց հանճարը չորանալու էր, եթե հայը Տիգրան Մեծի ժամանակներից առ այսօր ապրեր ինքնիշխան ու քաղաքակիրթ պայմաններում: Ոչ իհարկե, առավել պինդ և համամարդկային արժեքներին միտված գրականություն էինք ունենալու: Ինչ վերաբերում է իմ ոգեշնչման աղբյուրին` մարդու ոգեշնչման աղբյուրը կյանքն է: Կյանքի ոչ մի ազդակ հենց այնպես չի անցնում ստեղծագործող մարդու կողքով: Քանի կաս, միշտ էլ ասելիք կունենաս:
-Գրողի համար ամենամեծ պարգևը իր գրածը, ասելիքը ընթերցողին հասցնելն է: Այս իմաստով` գո՞հ եք Ձեր ընթերցողից:
– Գրող-ընթերցող կապը գրողի մտահոգությունից դուրս է: Ստեղծագործելը ինքնանվիրում է, որը չունի ու՞մ, ինչի՞ համար, ի՞նչ չափով հարցադրումները: Մի՞թե նկարիչը նկարում է միայն ցուցադրելու համար, երգահանը երգ է գրում ունկնդրի համար, գրողը գրում է ընթերցողի համար: Ստեղծագործական ընթացքը անվերահսկելի հոգեբանական պրոցես է, ավելի շատ ենթագիտակցությամբ է պայմանավորված, քան գիտակցությամբ: Եթե գրողն ընթերցվում ու համախոհներ է գտնում, ուրեմն նրա գրածը մարդկային է, ընթերցողի ու գրողի հանդիպումը գրողական վերին ոլորտներում ողջունելի է: Ընթերցողով չեմ պայմանավորվում: Եթե խոսելս բռնեց, խոսելու եմ անկախ նրանից` լսող ունե՞մ, թե` ոչ: Ճերմակ թուղթը յուրաքանչյուր ստեղծագործողի համար լսարանի տարողունակություն է ձեռք բերում:
-Ըստ Ձեզ` ո՞րն է ճշմարիտ գրականությունը:
-Ճշմարիտ գրականություն ասածը միանշանակ պատասխան ունենալ չի կարող: Գրականությունը գեղեցիկ արվեստ է, և որպես այդպիսին՝ Արիստոտելից սկսած մինչև մեր օրերը շատ բնութագրումներ ունի: Գրականության առանցքը մարդն է, նրա կյանքի, ներանձնային ապրումների, նրա ինքնադրսևորումների գեղարվեստականացումը: Եթե այն (գրականությունը) ընթերցողի մոտ իրականության զգացողություն է արթնացնում, ուրեմն այն որոշակի չափով ճշմարիտ է:
-Չարենցն ասել է` թե ուզում ես երգդ լսեն, ժամանակի շունչը դարձիր: Այսօր հայ գրականությունն իր մեջ կրու՞մ է ժամանակը:
-Յուրաքանչյուր մարդ ապրում է իր ժամանակի մեջ` իր մեջ կրելով անցյալը և պատկերացնելով վաղը: Գրողն` առավել ևս: Այսօր, անկասկած հայ գրականություն ստեղծվում է: Անուններ չտանք: Եվ անհնարին է, որ ստեղծվող գրականությունը չտրոփի մեր ժամանակի շնչով:
-Ինչպիսի՞ն եք տեսնում հայ գրականության վաղվա օրը:
-Ողբերից անջատ:
-Ձեր մեջ տեսնում եմ ուժեղ և խելացի հայուհու: Ինչպիսի՞ն է այսօրվա հայուհին և ինչպիսի՞ն կուզենայիք, որ նա լինի:
-Շնորհակալ եմ: Այսօրվա հայուհին իր մեջ պահում է դարերից եկող տոկալու ունակությունը: Հատկապես նկատի ունեմ արցախուհուն, որն իր մարմնի ու հոգու վրա առավ ողբերգական ու դրամատիկ ժամանակի ողջ ծանրությունները: Կուզեի ժամանակները զուլալվեին և հայուհին շնչեր լիաթոք ու հոգսերից անջատ:
Զրույցը՝ Զարինե ՍԱՌԱՋՅԱնԻ
