«Խաղա խաղը: Մի եղիր գլխավոր հերոս: Փնտրիր մարտահրավերներ: Բայց մի նպատակադրվիր կոնկրետ արդյունքի: Խուսափի՛ր հետին մտքերից: Ոչինչ մի թաքցրու: Եղիր մեղմ և ուժեղ: Ունեցիր մասնակցություն, բայց արհամարհիր հաղթանակը: Մի պրպտիր, մի ստուգիր, բայց զգոն մնա՝ նշաններին հետամուտ: Եղիր բաց աշխարհի առաջ: Բարձրացրու աչքերդ, հրավիրիր ուրիշներին այնտեղ նայելու, համոզվիր, որ կա բավարար խորություն ու գտիր քեզ նրանցից յուրաքանչյուրի արտացոլքում: Վճիռ կայացրու, երբ ոգեշնչված ես: Թույլ տուր քեզ ձախողելու: Բայց ամենից առաջ քեզ ժամանակ տուր՝ անցնելու զարտուղիներով: Մի անտեսիր ծառն ու ջուրը: Կանգնիր այնտեղ, որտեղ ուզում ես, և թույլ տուր արևին ջերմացնելու քեզ: Մոռացիր ազգականներիդ, օգնություն առաջարկիր անծանոթներին, խոնարհվիր, որ տեսնես մանրուքները, խուսանավիր մարդկային դատարկությունից, գրողի ծոցն ուղարկիր բախտի դրաման՝ ծիծաղով հաղթահարելով տարաձայնությունները: Առաջնորդվիր քո իրական գույներով, մինչև կապացուցես քո ճշմարիտ լինելը, և տերևների խշշոցը կդառնա հաճելի: Անցի՛ր գյուղերով»:
Այս բառերը մի կին ասում է մի տղամարդու իմ պիեսներից մեկի ամենասկզբում, որը ես վերնագրել եմ «Անցիր գյուղերով»:
Մանկությանս տարիներին, երբ ժամանակ էր լինում, կամ երբ ժամանակը ներում էր, մայրս պատմում էր սլովենական Ստարա Վաս կոչվող գյուղի (կամ գերմանական տարբերակով՝ Altes Dorf, որը թարգմանաբար նշանակում է Հին գյուղ) մարդկանց մասին. դրանք ոչ այնքան պատմություններ էին, որքան կարճ պատումներ, որոնք իմ ականջին հնչում էին որպես աննախադեպ իրադարձություններ: Հնարավոր է՝ մայրս այն միաժամանակ պատմել է նաև քույր-եղբայրներիս, բայց ինձ թվում է, որ ես եմ եղել նրա միակ ունկնդիրը:
Այդ պատմություններից մեկն այսպես էր. գյուղացիական տնտեսություններից մեկում, որ գտնվում էր լեռան ստորոտին, որպես սպասուհի աշխատելիս է եղել մի մտավոր հետամնաց (կամ ինչպես ասում էին այն ժամանակ՝ տկարամիտ): Կալվածատերը բռնաբարել է նրան, և նա մի երեխա է լույս աշխարհ բերել, ում համար մոր դերը ստանձնել է տան տիկինը: Սպասուհին՝ իրական մայրը, իր երեխայից խստորեն հեռացված է եղել: Տղան մեծացել է՝ կարծելով, թե ֆերմերի կինն է իր հարազատ մայրը: Եվ մի անգամ տղան, որը դեռ փոքր էր, բայց արդեն խոսում էր, խաղալիս ընկնում է հողամասի եզրի մետաղալարե ցանկապատին և խճճվում՝ ոչ մի կերպ չկարողանալով դուրս գալ: Նա գոռում ու գոռում է այնքան ժամանակ, մինչև մտավոր հետամնացը` տկարամիտը (կամ ինչպես մայրս նրան անվանեց բարբառով, որով խոսում են Սաուալպեի և Քարավանքեի շրջակայքում, «Treapnե-ը), վազելով գալիս և անմիջապես ազատում է նրան: Երբ ի վերջո երեխայի ենթադրյալ մայրը՝ ֆերմերի կինը, հասնում է դեպքի վայր, իսկ սպասուհին արդեն վերադարձած է լինում իր աշխատանքին՝ ախոռ կամ դաշտերը, երեխան հարցնում է ենթադրյալ մորը. «Մայրի՛կ, այդ ինչպե՞ս է, որ «Treapn»-ն այդքան փափուկ ձեռքեր ունի»:
«Կարճ նամակ երկար հրաժեշտից առաջ» գրքում այս պատմությունը դարձել է երգ, բալլադ, երգվել Ֆիլադելֆիայի (Փենսիլվանիա, ԱՄՆ) գիշերային բարերից մեկում՝ տուն առ տուն կրկնվելով երգչի ձայնով. «Եվ այդ երեխան ե՛ս էի: Եվ այդ երեխան ե՛ս եմ»:
Մյուս պատումները, որոնք ինձ պատմել է մայրս, առնչվում էին իր ընտանիքի մերձավոր կամ հեռավոր բարեկամներին, և համարյա միշտ որպես գլխավոր հերոս ներկա էր նրա երկու եղբայրներից մեկը. նրանք հետագայում «փառքով ընկան մարտի դաշտում» Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ: Թույլ տվեք ձեզ պատմել երկու կարճ պատմություն, որոնք վճռորոշ դեր խաղացին իմ գրող դառնալու ճանապարհին:
Առաջինը մորս կրտսեր եղբոր մասին է, որը տան ամենափոքրն է եղել: Մորս խոսքերով՝ դեպքը տեղի է ունեցել, այսպես ասեմ՝ միջպատերազմական շրջանում՝ 1936 թ.: Աշնանանային գիշեր էր՝ լուսաբացից քիչ առաջ, Հանսը (կամ սլովենական գավառական լեզվով՝ Janez-ը կամ Hanzej-ը) արդեն մեկ ամիս էր, ինչ տանից հեռու էր և սովորում էր Marianum-ում, տղաների, այսպես կոչված՝ գիշերօթիկ դպրոցում, որը գտնվում էր մոտ քառասուն կլիոմետր դեպի արևմուտք ընկած Քլագենֆուրտի (Ցելովեց) Կարինտի մայրաքաղաքում: Գիշերային խոր լռություն էր ագարակում, և մինչ աքաղաղի առաջին կանչը դեռ շատ ժամանակ կար: Անսպասելի բակում լսվեց ավելի քստքստոցը: Եվ նա, ով ավլում էր բակը, ավլում ու ավլում էր անգամ մթության մեջ. տան ամենափոքրն էր՝ Բենջամինը՝ գրեթե երեխա: Տան կարոտն էր կամ domotožje (սլովեներեն), որ այդ գիշերով նրան քաղաքից գյուղ էր բերել: Ընդ որում, ասում էին, որ նա օրինակելի, ոգևորված աշակերտ է եղել, պարզապես մի օր առավոտյան՝ լույսը դեռ չբացված, գիշերօթիկ դպրոցի պատուհանից դուրս է ցատկել և բռնել տունդարձի ճամփան՝ այն ժամանակ դեռ խճապատ ճանապարհով: Տուն մտնելու փոխարեն, իսկ պետք է ասել, որ դռները երբեք էլ փակված չեն եղել, նա վերցրել է ցախավելն ու ավլել տան դիմացի բակը: Մայրս ասում էր, որ այդ օրը «շաբաթ էր»՝ կիրակիին նախորդող օրը, իսկ «շաբաթը, որպես օրենք, նա անվանում էր «բակը մաքրելու օր»: Եվ եղբայրը շարունակել է ավլել ու ավլել, մինչև լույսը բացվել է, և տան անդամներից մեկը, իմ ենթադրելով՝ ոչ հայրը կամ մայրը, այլ քույրը, նրան տուն է տարել: Նա այլևս երբեք չի վերադարձել գիշերօթիկ դպրոց. փոխարենը հարևան գյուղերից մեկում արհեստ է սովորել՝ ատաղձագործություն կամ նման մի բան:
Եվ այս դեպքը, ինքնաբերաբար, տարերայնորեն կրկին ու կրկին հայտնվում է իմ գրքերում, իմ պատումների էքսկուրսիաներում կամ մեկ մարդու կյանքի դեգերումներում:
Երկրորդ դիպվածը փոխակերպումների մասին չէ, այլ նախախնամության, եթե Աստծուն, ճակատագրին կամ որևէ այլ անվանում կրող ուժի ցանկալի է, որ այն լինի, ուրեմն կլինի: Իմ գրքերից մեկը «Կրկնություն» է կոչվում, այս մեկը կկոչվի «Երկրորդ կրկնությունը»:
1943 թ. օգոստոսի վերջին ու սեպտեմբերի սկզբին մորս ավագ եղբայրը Ղրիմի արևելյան ճակատից մի քանի շաբաթով արձակուրդ է գալիս տուն: Եվ այնպես է պատահում, որ ավտոբուսից իջնելուց նա հանդիպում է հենց այն մարդուն, որն այդ տարածքում պատասխանատու է պատերազմական վատ լուրերի տարածման համար: Հենց այդ պահին լրաբերը գնում էր գյուղ՝ ընտանիքին հայտնելու գույժը, որ նրանց կրտսեր եղբայրը տունդրայում ընկել է «հերոսական մահով՝ հանուն հայրենիքի»: Եվ քանի որ անսպասելիորեն իր առջև տեսնում է ընտանիքի անդամներից մեկին, կարճում է ճանապարհը՝ բոթը հաղորդելով արձակուրդ եկած եղբորը: Իսկ ահա թե ինչ է պատահում. Գրեգորը տուն է գալիս, նրան դիմավորում են երգելով ու ցնծալով, և արձակուրդի ամբողջ ընթացքում նա ոչ մի բառ չի ասում եղբոր, կամ, ինչպես ինքն էր իրեն ավանում նամակներում, «տունդրայի պատանու» մահվան մասին: Մայրս պատմում էր, որ խաղաղ ժամանակ տնակյաց Գրեգորը միշտ խուսանավել է տնից, ծնողներից, քույրերից, նաև իր հարազատ Ստարա Վասից և առավոտից երեկո, երբեմն նույնիսկ գիշերները, անցկացրել հարևան գյուղերում՝ Էնցլան Վաս, Լիպա, Ռուդա, Գլոբասնից, Դիեքշե, Ռինկոլա, Կռաչան, որտեղ, ծանոթների կամ անծանոթների մոտ, մորս խոսքերով՝ «աչքից արցունք քամելով», փարատել իր վիշտը: Բայց արդյո՞ք կարող է փարատում բերել միաչքանի զինվորի լացը: Ո՛չ: «Նա լաց էր լինում անդադար: Նրա լացի ձայնը երբեք չէր դադարում»: Եվ միայն վերջին օրը, երբ պատրաստվում էր ավտոբուսով ճակատ վերադառնալ, ճանապարհին քրոջը, որը նրա միակ ուղեկցողն է եղել, հայտնել է եղբոր մահվան բոթը: Եվ մի քանի շաբաթ անց նա ևս արդեն «հանձնվել էր օտար հողին, որը «թեթև պետք է լիներ» նրա վրա (համաձայն գերեզմանոցի հուշատախտակին փորագրված տողերի):
«Գյուղերի միջով» վերնագրով պիեսի վերջին տեսարանում, որ գերեզմանատան պատկեր է, կինը, որ խոսում էր սկզբում՝ դիմելով տղամարդուն՝ երկրորդական հերոսին, այս անգամ խոսքն ուղղում է մյուս գլխավոր դրամատիկ հերոսներին՝ քրոջն ու եղբորը, որոնք պատերազմ էին հայտարարել միմյանց և մնացած բոլորին: Եվ Նովան, այդպես էր կնոջ անունը, որը միշտ դժվարությամբ էր խոսում, այսպես է ասում.
-Ես տեղաբնակ չեմ, ճիշտ է, ես ուրիշ գյուղից եմ, բայց իմ բառերով ձեզ հետ նոր դարաշրջանի ոգին է խոսում, և նա ձեզ ասում է հետևյալը: Այո՛, վտանգ գոյություն ունի, և հենց դա է, որ ինձ թույլ է տալիս ձեզ հետ խոսել այս կերպ՝ հակադրվելով: Ուրեմն լսեք իմ դրամատիկ բանաստեղծությունը: Դուք իրավունք ունեք այլևս երազների աշխարհում չապրել, բայց կարիք չկա միմյանց արթնացնել շան հաչոցներով: Ձեզնից և ոչ ոք մեղավոր չէ բնավ, և գուցե հենց ձեր հուսահատության պոռթկումների մեջ է, որ իրապես գիտակցել եք ձեր հուսահատ չլինելը: Այլապես վաղուց մեռած կլինեիք հուսահատությունից: Դադարեք խաղալ դերը միայնակ մարդու, հիմա դրա ճիշտ ժամանակը չէ: Ճիշտ է, ձեր պատմության մեջ չկա և ոչ մի հուսալի կետ, որին դուք կարող եք ապավինել: Մի կողմ թողեք լինել-չլինելու այդ վեճերը. լինելությունը կա ու կշարունակվի, իսկ չլինելը հնարավոր չէ պատկերացնել: Դուք պետք է գիտակցեք, որ շատ նման եք միմյանց, դուք պետք է գիտակցեք: Միայն ես եմ, որ ասում եմ ձեզ այդ մասին: Բայց ես միայն Ես չեմ: Իմ Ես-ը տարբեր կերպեր ունի. նա կարող է լինել ամենաթեթևն ու նուրբը այս երկնքի տակ և միաժամանակ՝ ամենաընդգրկունը, զինաթափողը: «Ես» եմ միակ հերոսը, իսկ դուք պետք է լինեք զինաթափը: Այո՛, Ես-ի հենց այդ մարդկային էությունն է, որը փրկում է մարդկանց: Պատերազմը հեռու է այստեղից: Մեր բանակները մոխրագույնով չեն մոխրանում մոխրագույն բետոնին, այլ դեղնագույն են դառնում ծաղիկների դեղնող կոկոններում:
Այո, հնարավոր է խոնարհվել ծաղկին և խոսել թռչնի հետ՝ ճյուղին նստած: Այս կերպ արհեստական գույներով հագեցած աշխարհում հնարավոր է տեղ ազատել բնության գույների համար: Լեռան կապույտն իրական է, ատրճանակի պատյանի շագանակագույնը՝ ո՛չ, և եթե ձեզ թվում է, որ գիտեք մարդկանց կամ առարկաները հեռուստացույցից, իրականում բնավ չգիտեք: Մեր ուսերը երկնքի համար են, իսկ ճանապարհը՝ երկրից երկինք անցնող, մեր միջով է անցնում: Քայլե՛ք դանդաղ և ստացեք այն ձևը, առանց որի ոչ մի տարածություն մարմին չի ստանում: Բնությունը միակ խոստումն է, որի վրա կարող եք հույս դնել, բայց նա ապաստարան չէ, ոչ էլ փրկություն: Նա պարզապես չափանիշ է, որի հետ քո հարաբերակցությունը պետք է ստուգել ամեն օր:
Երկնքում սահող ամպերը, նույնիսկ երբ սլանում են, դանդաղեցնում են ձեր ընթացքը: Ո՞վ է ասել, որ ձախողումը անհրաժեշտություն է: Եվ մի՞թե ձեր հետևում չեք թողել պարտությունը: Հետևապես հաստատեք ներկայի խաղաղությունն ու ցուցաբերեք վերապրածի հանգստություն: Եվ այն, ինչը հեռվից մահվան սպառնալիք էր թվում, մոտենալով՝ ծավալվում է որպես մանկան խաղ: Թափ տվեք ձեր հազարամյա անկողինները: Շրջանցե՛ք մանկությունից հեռացած թերահավատներին: Մի՛ սպասեք նոր պատերազմի. ամենախաղաղները ընդառաջ են գնում բնությանը: Ձեր ժառանգներին մի ներկայացեք սատանայի կիսադեմով: Տան ուժ. ահա թե ինչ է ուրիշի դեմքը: Այստեղ և հիմա է երախտագիտության տոնը: Հետևապես՝ մի ասեք, որ մեզ հնարավորություն չի տրվել օգտագործել խաղաղության արարչագործությունը. Թույլ տվեք, որ ձեր աշխատանքը արարում դառնա և փոխանցվի ուրիշներին: Բայց փոխանցում են միայն նրանք, ովքեր սիրում են. սիրելով մի բան՝ ձեր սերը փոխանցում եք մնացած բոլորին: Սիրելով քեզ՝ ես արթնանում եմ: Եթե անգամ շատերը չեն կարող վեր բարձրանալ, դուք բարձրացեք: Երես թեքեք երկոտանի կենդանի արարածներից: Եղեք իրական: Հետևեք քարավանի երաժշտությանը: Շարունակեք այնքան ժամանակ, մինչև խառնաշփոթից հայտնվեն փախչող գծերը, այնքան դանդաղ, մինչև դուք կսկսեք դառնալ աշխարհինը, այնքան դանդաղ, որ պարզ լինի` աշխարհը երբեք ձեզ չի պատկանելու: Այո՛, միշտ հեռու մնացեք այն ուժից, որը դրսևորում է իրեն որպես իշխանություն: Մի տրտնջացեք, որ մենակ եք, շարունակեք ավելի մենակ լինել: Անցեք աղմուկի միջով: Պատմեք հորիզոնին, որ գեղեցիկը հենց այնպես չկորի: Լավը պետք է շարունակի ապրել: Դանդաղեցրեք և հորինեք. ձեր անհասկանալի հոգոցը վերածեք հզոր երգերի: Մեր արվեստը պետք է աղաղակ լինի՝ դեպի երկինք նետված: Թույլ մի՝ տվեք, որ ձեզ հետ խոսեն գեղեցկությունից դուրս. ցնցող է գեղեցկությունը մարդկանց կողմից ստեղծված: Լուծեք հանելուկը, որը միաժամանակ մեկ այլ ավելի մեծ գաղտնիք է բացահայտում: Հիշեք` ամեն անգամ, երբ ձեզ հանդիման եկող երեխան սևեռուն հայացքով նայում է ձեզ, պատճառը դուք եք: Քողարկվելը կդառնա ձեր ճակատագիրը, և պետք է ասել, որ որոշ ուրախ զավեշտներ նախընտրելի են ընդունված ճշմարտություններից: Խաղացեք ամենօրյա կյանքի զավեշտները: Ինքներդ ձեզ կործանելը խաղի մի մասն է: (Եվ, այնուհանդերձ, հիշեք՝ հպարտորեն քայլում է միայն առանց դիմակի գնացողը): Գնացեք աշխարհի անծանոթ անկյուններ, և թող պատրանքից զրկվածները չարաբար քմծիծաղ տան. պատրանքը ուժ է տալիս տեսիլքներին. տեսիլքն իրականություն է: Այո՛, հետամուտ եղեք ձևի ձգտմանը՝ կատարյալ աշխարհ ստեղծելու ցանկության. հեգնական ծիծաղն այստեղ նշան է գիտակցության բացակայության. մեռած դիակների հոգու վերջին խռխռոց: Մեռածները ձեզ լույս են լրացուցիչ: Եվ թող ձեզ չմտատանջի, որ անկարող եք խոսել նրանց հետ բառերով, բավարար է անգամ մեկ վանկը: Ձեր մտքում պահեք դեռ չծնվածներին: Ծնեք խաղաղության զավակներ: Փրկեք ձեր հերոսներին: Նրանք պետք է բարձրաձայնեն՝ պատերա՛զմ, մեզ հանգի՛ստ թող: Դուք եք այստեղ ապրողները և դուք եք պատասխանատուն: Թույլ մի տվեք ձեզ համոզել, որ անպտուղ եք վերջին շրջանում: Մենք առավել քան երբևէ մոտ ենք ակունքին: Գուցե աշխարհում այլևս չեն մնացել վայրի, անխաթար տարածություններ, բայց փոխարենը այն, ինչ վայրի է, նոր է ու շարունակական՝ ժամանակն է: Ժամացույցի տկտկոցը դեռ ոչինչ չի նշանակում: Ժամանակն այն ջղակծկումն է, որ օգնում է մեզ անցնել այս անիծյալ դարը: Ժամանա՛կ, դու այն ես, ինչ ես ունեմ: Օրհնյալ օր է այսօր: Դուք կարող եք զգալ դա՝ արդյունավետ աշխատելով: Միգուցե չկա ողջամիտ հավատ, բայց կա ողջամիտ հավատ աստվածային դողի: Տեսեք հրաշքն ու մոռացեք այն: Ստեղծեք մեծ թռիչք: Ուրախությունն է միակ օրինական ուժը: Ամեն ինչ ճիշտ է միայն, երբ դու երջանիկ ես: Սակայն փաստը մնում է փաստ, որ մեր այս ամբողջ պատմության մեջ ոչ մի հիմնավորված սփոփանք չկա: Բայց ո՞վ է չափողը: Իշխող մանկասպաններն անպատիժ անհետանում են: Խաղաղությունը ժամանակավոր է. աղբյուրները հորձանքով թափվում են բարիկադների վրա: Հույսը թևերի սխալ թափահարումն է: Ուրախությունն ի չիք դարձնողներն ամենուր են: Ուրախության արևի տակ քայլելով՝ ամբողջ հոգով կուլ ենք տալիս դառնությունը: Սիրելի՝ մարդիկ, որ ապրում եք այստեղ, սարսափի ճիչերը հավերժ կշարունակվեն: Ձեր ողորմության աղաչանքներն են, որ կենդանություն են հաղորդում անգո նշաներին: Այնպես որ, վեր կացեք ու նայեք տղամարդուն՝ մուգ կոստյումով և սպիտակ վերնաշապիկով: Նայեք այն կնոջը, որ կանգնած է գետի մյուս կողմում՝ պատշգամբում՝ արևի տակ: Ապացուցեք ձեր ունեցած բոլոր հնարավոր միջոցներով ձեր մարդկային անհնազանդությունը: Ամեն համբույր օրհնություն է, նույնիսկ ամենահպանցիկը: Դե, իսկ հիմա բոլորդ վերադարձեք ձեր տեղերը: Կրկնօրինակեք տարածությունը: Ձևը օրենքն է, և այն սահմանում է ձեզ: Հավերժական խաղաղությունը հնարավոր է: Լսեք քարավանի երաժշտությունը: Առաջնորդվելով գիտելիքի իմացությամբ՝ պահելով երկինքը ձեր մեջ: Ուշադրություն դարձրեք այս խոսքերին: Միշտ առաջ քայլեք: Քայլե՛ք գյուղերով:
Եթե մորս պատմած փոքրիկ իրադարձությունները խթան հանդիսացան իմ գրողական կյանքի հետագա ընթացքի համար, ապա արվեստի գործերը՝ ոչ միայն գրքերը, այլև նկարները, ֆիլմերը (հատկապես՝ Ջոն Ֆորդի «Արևմտականները» և ճապոնացի Յասուիրո Օզուի «Արևելքը»), երգերը (օրինակ՝ Ջոնի Քեյջի և Լեոնարդ Քոհենի երգերը) ինձ տվեցին այն ձևերը, ռիթմերը, կամ, մեղմ ասած, թրթիռներն ու ազդակները, որոնք անհրաժեշտ են ներշնչանքի համար: Այնուհանդերձ, իմ ամենաառաջին ազդակներն ու թրթռումներն արվեստից չեն գալիս, այլ այն երեխայի ներաշխարհի հուզումներից, որը եղել եմ, երբ ունկնդրում էի սլովենասլավոնական աղոթքները ծննդավայրիս՝ Ստարա Վասի եկեղեցու ռոմանական կամարների ներքո: Եվ այդ միապաղաղ, միևնույն ժամանակ այդքան մեղեդային կանչերը, ուղղված երկնքին, յոթանասունյոթ տարի շարունակում են շնչել իմ մեջ, ձգում լարերը հետագա ստեղծագործական կյանքի, լցվում իմ մեջ երկնային ելևէջների ու դադարների ձայնով` ինչպես հրաշափառ Աստվածամոր աղոթքը «Lauretanischen Litanei»-ում, որը հարյուրավոր անուններ ու դիմումներ է պարունակում, բայց ես միայն մի փոքր հատվածը կմեջբերմ՝ միտումնավոր չթարգմանելով (բացառությամբ համապատասխան հատվածի՝ «Prosi za nas,՝ խնդրիր մեզ համար).
Mati Stvarnikova – prosi za nas
Mati Odresenikova – prosi za nas
Sadež modrosti – prosi za nas
Zacetek našega veselja – prosi za nas
Posoda duhovna – prosi za nas
Posoda casti vredna – prosi za nas
Posoda vse svetosti – prosi za nas
Roža skrivnostna – prosi za nas
Stolp Davidov – prosi za nas
Stolp slonokosteni – prosi za nas
Hiša zlata – prosi za nas
Skrinja zaveze – prosi za nas
Vrata nebeška – prosi za nas
Zgodnja danica – prosi za nas.
Մի քանի տարի առաջ Նորվեգիայում էի՝ շնորհիվ Հենրիկ Իբսենի: Բայց՝ ավարտելով խոսքս, չեմ ուզում պատմել դրամատուրգի և «Պեր Գյունտի» մասին, այլ փոքր և նույնքան էլ անհավանական երկու նորվեգական իրադարձությունների մասին: Առաջինը վերաբերում է հինգ թե վեց թիկնապահներից մեկին (bodyguards), ում հետ հնարավորություն ունեցա անցկացնել մի ամբողջ կեսօր ու երեկո: Ուշ երեկոյան Օսլոյի խաղաղ նավահանգստի ճաշարանում այդ մարդն ինձ համար կարդաց իր բանաստեղծությունները բջջային հեռախոսից՝ նախ նորվեգերեն, ապա`անգլերեն, և բոլորն էլ շատ նուրբ սիրային գործեր էին: Հաջորդ երեկոներից մեկի վերջում, երբ մենակ զբոսնում էի գիշերային դատարկ Օսլոյի կենտրոնում (կամ Քրիստիանիայի, ինչպես անվանում է մայրաքաղաքը երիտասարդ Քնութ Համսունը «Սով» գրքում), լուսավոր ցուցափեղկի կամ գրախանութի առջև տեսա տղամարդու մի կերպարանք: Երբ կանգնեցի նրա կողքին, նա շրջվեց դեպի ինձ՝ միևնույն ժամանակ մատնացույց անելով ցուցադրված գրքերից մեկը:
-Այնտեղ իմ առաջին գիրքն է, – ասաց նա:-Այսօր է լույս տեսել: Առաջին օրն է:
Նա շատ երիտասարդ էր, գրեթե երեխա, կամ՝ դասագրքային ձևակերպմամբ՝ «պատանի»: Եվ նա ուրախ էր, ճիշտ այնպես, ինչպես միայն երեխան կարող է ուրախ լինել: Եվ ցնծության այն ճառագայթը, որ նրանից՝ այդ գրողից, այդ արարչից էր ճառագում, մինչ օրս չի լքել ինձ: Հնարավոր է, որ երբեք էլ չլքի:
Այսպիսով, թույլ տվեք օգտագործել այս պահը՝ հղելով իմ ողջույնները այն երկուսին՝ Օսլոյի նավահանգստի տղամարդուն և գրախանութի ցուցափեղկի դիմացի երիտասարդին, իմ ողջույնները դեպի արևմուտք կամ այնտեղ, որտեղ նրանք են:
Թերևս ինձ մնում է ափսոսալ, որ չեմ կարող այս պահին իմ երբեմնի թիկնապահի սիրային բանաստեղծությունները կարդալ. ճիշտ է՝ այդ երեկո ես պատճենել էի դրանցից մի քանիսը, բայց կորցրել եմ թուղթը: Փոխարենը ես հիմա կկարդամ մեկ այլ բանաստեղծություն` Հոգու պահապանը (ներողամտություն եմ հայցում բառախաղի համար):
(Ընթերցում է Թոմաս Թրանսթրյոմերի «Romanska bågar, բանաստեղծությունը շվեդերենով):
Թարգմանեցին
Սիրանուշ Փարսադանյանն ու Հասմիկ Հակոբյանը
Աղբյուրը՝ granish.org
«Եղիցի լույս»
Թիվ 02 (196) 2020թ.
